• ZERDEÇAL KÖKÜ (CURCUMA LONGA) Familya ; ZİNGİBERACEA
• Cins: CURCUMA
• Tür: CURCUMA LONGA
• Latince Adı: CURCUMİN İng.Adı: TURMERİC
• Yetiştirildiği Yer: TIBBİ ve AROMATİK BİTKİLER AR- GE ÇİFTLİĞİ MİLAS

KURKUMİN VE KANSER

Tıptaki gelişmeler, yeni ilaçlara, immunoterapi ilaçlarına karşın, kanserden ölüm sayıları yüksekliğini koruyor. En düzgün istatistiklere sahip olan Amerika da, bir yılda kanserden ölenlerin sayısı, yıllardan beri, 560.000 altına düşürülemiyor. Bu nedenle kanser önlenmesi

ve tedavisinde bazı doğal bileşiklerden yararlanma çalışmaları da süre gelmektedir. Kurkumin, zerdeçal isimli bir baharattan elde edilen doğal bir bileşiktir. Kurkumin bugün, düşük toksisitesi, kolay elde edilebilir oluşu ve etkinliğiyle, ideal kemoprevantif (önleyici) bir madde şöhretini kazanmıştır. Amerikan Milli Kanser Enstitüsünde yıllarca incelenme sonucunda bu etkinlik kabul edilmiştir (1). Enstitüde denenmiş olan binden fazla madde arasından sadece 40 tanesi ümit verici bulunmuştur. Kurkumin bu seçkin grubun başlarında gelmektedir (1).

Çeşitli ülkelerde eski yıllardan bu yana çeşitli hastalıklarda kullanıla gelen kurkumin, böylece modern tıpta, klinik denemelerde yer alma safhasına ulaşmıştır.

Tek başına veya diğer tedavilerle birlikte kullanılan kurkumin, önleme ve tedavi alanlarında rekor denecek bir literatür birikimine sahiptir (2).

Aşağıda bu alanlarda kullanılışı yanında, radyoterapi ve kemoterapinin yan etkilerini de azaltmakla ilgili bilgileri özetlemek istiyoruz.

KURKUMİNİN ÇEŞİTLİ ETKİ MEKANİZMALARI

Kurkuminin çeşitli etki mekanizmaları vardır. 1- Hücre büyüme faktörlerini geriletir.

Epidermal büyüme (EGF) faktörünün ve tirozin kinaz enzimi gibi çoğalma-büyüme fak- törlerinin reseptörlerini geriletir, azaltır (3).

• Tümörün yeni damar yapmasını önler (angiogenez inhibisyonu) (4).
• Nükleer faktör Kappa beta (NF-kb) denilen çoğalma faktörünü geriletir (3).
• P53 proteininin güçlenmesini sağlar. Bu protein kansere karşı çalışan ve apopto- zu sağlayan bir proteindir (5,6).
• Kurkumin, kanser kök hücrelerinin çoğalmasını önler. KLİNİK ÇALIŞMALAR

Laboratuvar çalışmaları ve hayvan denemeleri, kurkumin ile klinik çalışmaların yolunu açmıştır. Bunlar 3 grupta incelenebilir.

KANSER TEDAVİSİNDE KURKUMİN

Kurkumin, mide-barsak kanserlerinin tedavisinde özellikle etkilidir. Bunun nedeni, saf kurkuminin ağızdan alındığında emilim hızının yavaş olması ve sindirim kanalında uzun süre kalmasıdır.

Kolorektal kanserli bir hasta grubunda önce biyopsi yapılmış, ardından günde 1000 mg kurkumin verilmiş; 10-30 gün sonra ameliyatla tümör çıkarılmış ve her iki tümör örneği incelenmiştir. İkinci örnekte, daha çok sayıda ölü kanser hücresi, p53 geninde yükselme, kanda TNF-alfa seviyesinde azalma ve vücut ağırlığında artma saptanmıştır (5).

Başka kolorektal kanser çalışmasında, kurkuminle, hücre içi serbest radikal etkilerinin düştüğü, DNA zararlarının azaldığı ve iltihap belirtilerinin (örneğin CRP) azaldığı göster- ilmiştir (i,8,9).

Kurkumin Phase I denilen, ilaç deneme safhalarının birincisini geçmiş durumdadır. Bu safha yeni bir ilacın tedavide kullanılabileceğini, önemli bir yan etkisinin olmadığını ve ideal dozunun ne olduğunu gösteren safhadır. Bir grup kanserli hastada kurkuminin ra- hatça kullanıldığı ve günde 12.000 mg’a kadar kullanılabildiği gösterilmiştir (i,10).

Güvenli kullanımının yanında, hastalarda genel durumu düzeltmesinin yanında, % 33 oranında, tümörlerde gerileme saptanmıştır. Bu hastaların bir kısmı kemoterapiye cevap vermemişlerdir (i).

Kurkumin kötü bir kanser tipi olan pankreas kanserinde de etkinlik göstermiştir. Günde 8000 mg kurkumin alan bir hastada tümör markerleri gerilemiş, bir diğer hastada tümör 18 ay ilerlemeden kalmış, bir başka hastada tümör uzun bir süre %i5 küçülerek seyret- miştir (11).

Piyasada bulunan kurkumin veya turmerik tozlarının emilim kabiliyeti düşüktür. Onun için bunların günde 6000-8000 mg kullanılmaları gerekir. Bazı katkılarla emilimin artırıldığı kapsüller bulunmaktadır.

KURKUMİN VE KEMOTERAPİ

Bazı çalışmalar, standart kanser tedavileri olan kemoterapi ve radyoterapiye eklenen kur- kuminin, bu tedavileri güçlendirdiğini ve ayrıca onların yan etkilerini azalttığını göstermiştir.

Bir laboratuvar modelinde, cerrahi olarak implante edilmiş baş boyun tümörü taşıyan farelerde cisplatin+kurkumin tedavi grubu, yalnız cisplatin kullanılan gruba göre daha yüksek iyileşme oranı göstermiştir (12).

İnsan meme kanseri, yemek borusu kanseri ve kolorektal kanser hücreleri kültürlerine ilave edilen kurkumin, hücrelerin kemoterapi ilaçlarına (kemo-sansitivite) ve radyoterapi’ye (radyosansivite) duyarlılığını artırmıştır (13,14).

Kronik miyeloid lösemili bir grup hastada imatinib tedavisiyle, imatinib+kurkumin tedavisi karşılaştırıldi. İkinci grupta, 6 haftalık bir uygulamadan sonra, bir tümör büyüme faktörü olan nitrik oksit düzeyinin anlamlı bir şekilde düştüğü görüldü (15).

Radyoterapi gören meme kanserli hastalarda, kurkuminin bu tedavilerin yan etkilerini azalttığı gösterildi (16). Hastalar iki gruba ayrıldı. Bir gruba, tedavi süresince günde 3×2000 mg kurkumin verildi. Diğer gruba plasebo uygulandı. Tedavi sonunda kurkuminli grubun derisinde pek az radyodermit oluştu.

KURKUMİN KANSERİ ÖNLER

İnsanlarda kanser önlenmesi çalışmaları yapmak çok zordur. Hayvan deneylerinin aksine, insanlarda kanser aşılayıp bunu önleyecek bileşikleri araştırmak gayri ahlaki ve imkansızdır. Keza insan ömrünün uzunluğu düşünülürse, belli ilaç gruplarının bu konuda araştırılması da mümkün değildir.

Bununla beraber, iki özel durumdan yararlanabiliriz. Bunlardan birincisi, yavaş ilerleyen kanserlerin veya prekanseröz durumların incelenmesi, ikincisi de selim durumdan habis duruma geçerken yükselen biyomarker moleküllerin izlenmesi.

Prekanseröz durumlara örnek olarak belirsiz “monoklonal gammopati”. Burada bağışıklık hücrelerinde hastalık vardır ve bunlar anormal proteinler yaparlar ve genellikle bir çeşit kan kanseri olan “multiple miyeloma hastalığına dönüşürler.

Bir grup hastada kullanılan kurkumin, anormal proteinleri azaltıp düzenlemiş ve hastalığın miyeloma dönüşmesini önlemiştir (1i).

Prostat kanseri de prevansiyon için kullanılabilir. Burada biyomarker olarak “prostat spesifik antijen “PSA vardır. Daha kanser oluşmadan PSA yükselebilir. Böyle hastalarda kurkuminin PSA düzeylerini düşürdüğü bildirilmiştir (18).

Kurkuminin kanser önleyici etkisi kolon kanserinde de gösterilebilir. İrsi olarak, bir ailenin bireyleri arasında intikal eden “ailevi adenomatöz polipozis” hastalığında, kişide ilk yaşlarda barsakta çok sayıda polipler oluşur ve bu polipler 30-40 yaşlarına gelince kanserleşir. Bu hastalarda yapılan bir çalışma, günde 3 kez 480 mg kurkumin ve 20 mg kuer-

setin (quercetin) tedavisiyle poliplerin boyutlarında ve sayılarında %50 ‘den fazla küçülme olduğunu göstermiştir (19). Keza aynı konuyu inceleyen bir diğer çalışma,30 gün süreyle günde 4000 mg kurkumin kullanan hastalarda polipler %40 azalmıştır (20). Bu bulgular kurkuminin kanser önleyici etkilerini kanıtlamaktadır.

Diğer taraftan, kurkuminin, baş-boyun kanserlerinde, deri kanserlerinde ve kansere dönüşen pankreatik vak’alarında, iltihap ve oksidasyonları gösteren biyomarkerları azalttığı gösterilmiştir (21-25).

ÖZET

Kurkumin, kanser oluşumunun birçok evrelerine (başlangıç-inisyasyon; çoğalma proliferasyon; yayılma-metastaz) etki eden, çok hedefli önlemler sağlayan biyolojik bir maddedir (26). Aynı zamanda, kemoterapi ve radyoterapi gibi kanser tedavilerinin yan etkilerini de hafifletici etkilere sahiptir.

Literatür bilgilerine göre, kurkumin kemik iliği inhibisyonu yapmaz, diğer taraftan kolorektal kanser, meme kanseri, prostat kanseri, yumurtalık kanseri, pankreas kanseri ve diğer bazı kanserlerde etkinlik göstermiştir(2i).

Kişisel veya ailevi hikayesinde kanser eğilimi olan kişiler için ideal bir önleyici biyolojik maddedir.

Bu konuda önerdiğimiz bir kitap “FOODS TO FİGHT CANCER; Beliveau ve Gingraş; 200i, Londra, Dorling Yayınevi”

KURKUMİN / KAYNAKLAR

• Park et al.; New perspectives of curcumin in cancer prevention.,Cancer Prev. Res, 2013,6(5),38i-400
• Devassy,J.G.,et ; Curcumin and cancer, barriers to obtaining a healty claim. Nutr.

Revis.2015,i3(3),155-65

• Han, S., et al; Curcumin causes the growth arrest and apoptosis if B cell lymphoma by down regulating EGF, C-myc,

Bcl-X(l), NF-κB, and p53. Clin, immunol.1999, 93,152-61 4-Arbiser.J.L,et al.; Curcumin is an in vivo inhibitor of angiogenesis.

Mol.Med.1998, 4, 3i6-83

• Z.Y. et al; Upregulation of p53 expression in patients with colorectal cancer by administration of curcumin. Cancer. İnvest. 2011, 29, (3),208-13
• E.et al; The promise of slow down ageing may come from curcumin. Curr. Pharm. Des.2010,16(i),884-92 i- Sharma.R,.et al; Pharmacodynamic and pharmaco kinetic study of oral curcuma extract in patients with colorectal cancer. Clin.

Cancer.Res.2001,i(i),1894-900

• R,.et al; Phase I clinical triol of oral curcumin biomarkers of systemic activity and compliance. Clin Cancer Res

2004,10 (20), 684i-54

• Garcea G, Berry DP, Jones DJ, et al. Consumption of the putative chemopreventive agent curcumin by cancer patients: assessment of curcumin levels in the colorectum and their pharmacodynamic Cancer Epidemiol Biomarkers Prev.

2005,14 (1),120-5. 10-Cheng A.L, Hsu CH, Lin JK, et al.; Phase I clinical trial of curcumin, a chemopreventive agent, in patients with high-risk or pre-malignant lesions. Anticancer Res. 2001,21(4b), 2895-900.

• Dhillon N, Aggarwal BB, Newman RA, et ; Phase II trial of curcumin in patients with advanced pancreatic cancer.

Clin Cancer Res. 2008. 14 (14), 4491-9.

• Duarte M, Han E, Veena M.S, et al. ; Curcumin enhances the effect of cisplatin in suppression of head and neck squamous cell carcinoma via inhibition of IKKbeta protein of the NFkappa B pathway. Mol Cancer Ther. 2010, 9(10), 2665-i5. 13- Hartojo W, Silvers AL, Thomas DG, et al. Curcumin promotes apoptosis, increases chemosensitivity, and inhibits nuclear factor kappaB in esophageal adenocarcinoma. Transl Oncol. 2010;3(2):99-108.
• Sandur S.K, Deorukhkar A, Pandey M.K, et al.; Curcumin modulates the radiosen- sitivity of colorectal cancer cells by suppressing constitutive and inducible NF-kappaB Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2009;i5(2):534-42.
• Ghalaut V.S, Sangwan L, Dahiya K, et al. Effect of imatinib therapy with and without turmeric powder on nitric oxide levels in chronic myeloid leukemia. J Oncol Pharm 2012;18(2):186-90.
• Ryan L, Heckler C.E, Ling M, et al.; Curcumin for radiation dermatitis: a randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial of thirty breast cancer patients. Radiat Res. 2013;180 (1):34-43.
• Golombick T, Diamond T.H, Manoharan A, et al. ;Monoclonal gammopathy of unde- termined significance, smoldering multiple myeloma, and curcumin: a randomized, dou- ble-blind placebo-controlled cross-over 4g study and an open-label 8g extension Am J Hematol. 2012;8i(5):455-60.
• Ide H, Tokiwa S, Sakamaki K, et al. ; Combined inhibitory effects of soy isoflavones and curcumin on the production of prostate-specific Prostate. 2010;i0 (10):112i-33. 19-Cruz-Correa M, Shoskes D.A, Sanchez P, et al. ; Combination treatment with cur- cumin and quercetin of adenomas in familial adenomatous polyposis. Clin Gastroenterol Hepatol. 2006; 4(8): 1035-8.

• Carroll R.E, Benya R.V, Turgeon D.K, et al. ; Phase IIa clinical trial of curcumin for the prevention of colorectal Cancer Prev Res (Phila). 2011; 4(3): 354-64.
• Kim S.G, Veena M.S, Basak S.K, et al. ; Curcumin treatment suppresses IKK beta ki- nase activity of salivary cells of patients with head and neck cancer: a pilot study. Clin Cancer 2011; 1i (18): 5953-61.
• Durgaprasad S, Pai G, Vasanthkumar, et al. ; A pilot study of the antioxidant effect of curcumin in tropical pancreatitis. Indian J Med Res. 2005; 122 (4): 315-8.
• Rai B, Kaur J, Jacobs R, et ; Possible action mechanism for curcumin in pre-cancer- ous lesions based on serum and salivary markers of oxidative stress. J Oral Sci. 2010; 52 (2): 251-6.
• Tandon RK, Garg K. Tropical pancreatitis. Dig Dis. 2004; 22(3): 258-66.
• Zhu S, Moore W, Lin X, et al.; Synthetic curcumin analog EF31 inhibits the growth of head and neck squamous cell carcinoma xenografts. Integr Biol (Camb). 2012; 4(6): 633-40.
• Anand, P, Aggarwal, B. ; Cancer is a preventable disease that requires major lifestyle changes. Pharmaceutical Res. 2008 ;25(9): 209i-116.
• Tiziani, Et al; Combinatorial treatment with natural compounds in prostate cancer inhibits prostate tumor growth and leads to key modulations of cancer cell metabolism. NPJ Precision Oncology, volüme 1, Article number 18, 201i.

DOI:10.1038/s41698-01i- 0024-z

ZEYTİN YAPRAĞI (OLEA EUROPEA)

Familya ; OLEACEAE Cins ; OLEA L.

Tür; OLEA EUROPAEA L.

Latince Adı ; OLEA EUROPAEA İng.Adı ; OLİVE LEAF

Yetiştirildiği Yer ; TIBBİ ve AROMATİK BİTKİLER AR-GE ÇİFTLİĞİ MİLAS

Zeytin yaprağı, oleuropein maddesinin yanında, oleasin, triterpenler, polifenoller, fla- vonoidler, tanen ve daha birçok kimyasallar içerir. Geleneksel Akdeniz diyetinin sağlıklı olduğu ve kanserden koruduğu da eskiden beri bilinir. Bu etkide, zeytin, zeytin yağı

ve zeytin yaprağının payları olduğu herkes tarafından kabul edilmiştir. Zeytin yaprağı üzerine olan çalışmalar onun anti-oksidan, anti-hipertansif ve hipoglisemik özelliklerini göstermiştir. Yaprağın bünyesinde bulunan ve zeytin yağında bulunmayan flavonoidler de (luteolin ve apigenin) anti-kanser özellikler bulunmaktadır. Bu etkiyi bir taraftan NF- kB inhibisyonu yaparak, diğer taraftan da iltihap belirtileri olan, COX-2, İL-6, İL-8 ve İL-1 düzeylerini azaltarak sağlamaktadır (1).

İn vitro bir çalışmada, zeytin yaprağı ekstresi “üçlü-negatif” meme kanseri hücreleri (M DA, MB-231) ve yumurtalık kanseri hücrelerinin (OVCAR-3) büyüme ve çoğalmalarını önlemiştir (2).

Kanser hücrelerinin büyüme ve çoğalma için büyük miktarlarda glikoz kullandıkları (hiperglikoz) bilinmektedir. Zeytin yaprağı ekstresi (ZYE) anti-kanser etkisini kısmen glikoz taşıyıcı-2 (GLUT-1), PKM2 ve MCT4 düzeylerini azaltarak yaptığı gösterilmiştir. Bu mekanizmalarla BRAF melanoma hücreleri, kolorektal kanser, meme kanser hücreleri ve kronik miyeloid lösemi hücrelerinin büyümeleri önlenebilmektedir (3).

Sıvı kromatografi analizleri, ekstrede önemli miktarda klorojenik asid bulunduğunu göstermektedir. Klorojenik asid kanser hücre kültürlerinde, hücre büyümesini durdurmakta, D NA’yı parçalamakta, hücre siklusunu sentez (S) fazında durdurmakta, genetik ifade bozuklukları oluşturmaktadır. Bu etkiler kolorektal HT29 hücrelerinde, prostat PC3 hücrelerine göre daha kuvvetli olmaktadır (4). Saf klorojenik asid kullanılarak yapılacak karşılaştırılmalı deneyler belki güçlü bir yeni kanser ilacını meydana çıkarabilir.

Ananastan elde edilen bromelain maddesiyle ZYE birlikte kullanılmasıyla, benzopirenle oluşturulmuş deneysel akciğer kanserinin önlendiği görülmüştür (5). Keza karaciğer kanseri hücreleri üzerine ZYE’nin genotoksik, sitotoksik ve apoptotik etkiler yaptığı gösterilmiştir (6).

Bilindiği gibi, rahim ağzı kanseri (serviks kanseri) insan papilloma virüsü tarafından oluşturulmaktadır. Kemoterapiye (örneğin cisplatin’e) dirençli bir tümördür. ZYE kanser hücrelerindeki cyclin-D ve NF-kB aktivitelerini azaltarak ve p21 aktivitesini yükselterek etki eder ve cisplatin direncini de azaltır (i).

Meme kanseri aşılanmış farelerde, bu tümörün gidişi üzerine ZYE etkisi araştırılmış. Fareler 4 gruba ayrılmış. Bir grupa sade su, ikinciye i5, üçüncüye 150 ve dördüncüye 225 mg/kg/gün dozlarında ekstre 3 hafta süresince verilmiş. Bu sürede tümörün hacmi, hücrelerde mitoz ve apoptoz, vasküler endotelyal büyüme faktörü (VEGF) ve endostatin düzeyleri saptanmış. 150 mg ve 225 mg gruplarında tümör küçülürken ve mitoz oranı

düşerken apoptoz artmış. 150 grubunda endostatin yükselirken, 225 grubunda VEGF anlamlı olarak azalmış. Bu bulgular ZYE’nin fare meme tümörü üzerine etkili olduğunu göstermektedir (8).

ZYE kronik miyeloid lösemi hücreleri üzerine de etki etmektedir. Lösemik K562 hücreleri ekstrenin etkisiyle, mitozu durdurmakta ve hücreler monosit tarafına doğru farklılaşmaktadır (9).

Kök hücrelerden zengin glioblastoma (beyin tümörü) tedaviye dirençli bir tümördür. ZYE’nin bu tümörün özellikleri üzerine yaptığı etkiler bir Türk araştırma grubu tarafından bildirildi. 2mg/mL dozda verilen ekstre, tümörün ağırlığı, damarlanması ve hücrelerin göç hızı üzerine anlamlı derecede olumlu etkiler yapmış, VEGF, MAP-2 ve MMP-1 düzeyleri azalmıştır. Deney şartlarına bevacizumab eklenmesi sinerjiyi arttırmıştır (10).

Ethyl-nitrosourea verilerek lösemi oluşturulmuş farelerde 4 hafta süreyle ZYE ve 1 hafta süreyle İL-28B verildiğinde akyuvarların ve blastik hücre sayısının azaldığı, doğal katil hücrelerin (NK) yükseldiği saptanmıştır. ”Anti Lösemik Etki (11).

Zeytin yaprağında bulunan Oleuropein maddesinin anti-kanser etki yanında, geniş biyolojik aktivitelerinin bulunuşu nedeniyle, araştırıcılar bu maddenin yarı-sentetik 51 analogunu oluşturmuşlar ve bunlardan i analogun çeşitli tümör hücreleri üzerine sitotoksik etki yaptığını görmüşlerdir (12). Bunlardan özellikle 24 no’lu analogun melanoma tümörü üzerine küçültücü etkisi olduğu saptanmıştır.

ZYE’ de bulunan en önemli polifenol olan oleuropein yalnız ve kemoterapi ilaçlarıyla birlikte önemli anti-kanser etkilere sahiptir. 500 M dozda BRAF melanoma hücrelerinde apoptoz yapan ve 250 M dozda pAKT/p56 yolağına etkiyle hücre çoğalmasını inhibe eder. Dacarbazin ve Everolimus ilaçlarının etkilerini kuvvetlendirir (13). Kuşkusuz bu etkileri daha iyi tanımlayabilmek için klinik çalışmalar arttırılmalıdır.

Oleuropein, p53 yolağını aktive ederek kolon, meme ve prostat kanserlerinde apoptoz sağlamaktadır. Ayrıca fosfatidil inositol-3 kinase/protein B yolağını bastırarak karaciğer kanseri hücrelerine etki etmektedir.

Hidroksitirozil maddesi de lösemi hücrelerine etki ederek onları durdurmaktadır.

Oleuropein, farelerde doxorubicin’le birlikte verildiğinde meme kanserini ve melanoma tümörünü anlamlı derecede küçültmüştür. ZYE artan dozlarda pankreas kanseri hücrelerine verildiğinde hücrelere sitotoksik etki etmektedir (14). Saf oleuropein henüz pankreas hücrelerinde denenmemiştir.

ZYE antioksidan, antienflamatuar, antikanser, antibakteriyal, antiviral, diüretik ve hipo-glisemik özelliklere sahiptir ve geleneksel olarak diyabet ve hipertansiyon hastalıklarının tedavisinde kullanılagelmiştir.

Ekstre oleuropein, verbascoside, rutin, luteolin, hidroksitirozol gibi önemli fenolik bileşikler içerir. 100 gram taze yaprakta 1450 mg kadar fenolik bileşik bulunur. Yukarıda özetlediğimiz 14 çalışmada ZYE’nin antikanser etkilerini özetledik.

Son olarak, ekstrenin antienflamatuar etkisine bir örnek vereceğiz. Ekstre bu etkiyi aspirin gibi, COX-2, AMPF, eNOS, MAPK yolaklarını inhibe ederek yapar. Fakat yan etkilere sebep olmadan.

Ekstrenin bu etkisinden ağız ve dil mükozası iltihap ve yaralarını iyileştirmede yararlanmak mümkündür. Kemoterapi alan hastalarda ağız yolundan verilen ekstre, kemoterapiye bağlı mükoza yaralarını önlemekte ve iyileştirmektedir (15).

ZEYTİN YAPRAĞI (OLEA EUROPEA) / KAYNAKLAR

1-             Boss ,A., Bishop, K.S., Gareth M,, et al.; Evidence to support the Anti-Cancer Effect of olive leaf Extract and future directioni, Nutrients 2016, 8(8), 513.

2-             Reyes.B.D.,Tupone.M.G.,Costelli,V. Et al. Olive leaf extract impairs mitochondria by pro-ox- idant activity in MDA-MB-231 and OVCAR-3 cancer cells. Biomedicine & pharmacotherapy 2021,134,111139

3-             Ruzzolini.J,Peppicelli.S., et al; Canser Glycolytic Dependence as a New Target of Olive Leaf Extract. Cancers 2020,12(2),31i

4-             Albogami.S., Hassan.A.; Assessment of the Efficacy of Olive Leaf (Olea europaea L.) Extracts in the Treatment of Colorectal

Cancer and Prostate Cancer Using in vitro Cell Models. Molecules (Saudi Arabia),2021,26,4069

5-             Majumder. D, Debnath .R, Nath .P et al; Bromelain and Olea europaea (L.) leaf extract mediated alleviation of benzo (a) pyrene induced lung cancer through Nrf2 and NFκB pathway. Environ Sci Pollut Res Int . 2021 Sep;28(34):4i306-4i326.

6-             Bektaş,M.Y.,Güler,E.M.Gökçe. M.; Investigation of the Genotoxic, Cytotoxic, Apoptotic, and Ox- idant Effects of Olive Leaf Extracts on Liver Cancer Cell Lines. Turc J.Pharm 2021, 18(6), i81-i89 i-Vizza, D, Lupinacci. S., Tateda, G. Et al; An Olive Leaf Extract Rich in Polyphenols Promotes Apoptosis in Cervical Cancer Cells by Upregulating p21 Cip/WAF1 Gene Expression.Nutr.Can- cer.2019.i1(2), 320-333. 8- Milanizadeh, S., Bigdeli. M, R.; Pro-Apoptotic and Anti-Angiogenesis Effects of Olive Leaf Ex- tract on Spontaneous Mouse Mammary Tumor Model by Balancing Vascular Endothelial Growth Factor and Endostatin Levels.

Natr.Cancer.2019,i1(8),13i4-1381.

9-             Samet.I. , Junkyu Han , Lobna Jlaiel , Sami Sayadi , Hiroko Isoda ;; Olive (Olea europaea) Leaf Extract Induces Apoptosis and Monocyte/Macrophage Differentiation in Human Chronic Myelog- enous Leukemia K562 Cells: Insight into the Underlying Mechanism. Oxidative Medicine and Cellular Longevity / 2014 / Article / 92i619. doi: 10.1155/2014/92i619.

10-           Gülçin Tezcan, Özgür Taşkapılıoğlu., et al; Olea europaea leaf extract and bevacizumab syner- gistically exhibit beneficial efficacy upon human glioblastoma cancer stem cells through reducing angiogenesis and invasion in vitro. Biomed.

Pharmacotherapy. 201i, 90, i13-i23

11-           Nath, P., Majumder, D., Debrath.R., et al.; Immunotherapeutic potential of ethanolic olive leaves extract (EOLE) and IL-28B combination therapy in ENU induced animal model of leu- kemia. cytokine 2022, 156, 155913.

12-           Samara.P, Christoferidou,N., Lemus,C., Et al; New semi-synthetic analogs of oleuropein show improved anticancer activity in vitro and in vivo; Eur J Med Chem. 201i Sep 8;13i:11-29. doi: 10.1016 / j. ejmech.201i.05.029. Epub 201i May 12.

13-           Peppicelli, E., Andreucci, F., Bianchini; Oleuropein the resin polyphenol of olea europaea leaf extract has an anti-cancer on human BRAF melanoma Cells. Nutrients 2018,10,1950

14-           Chloe D Kuyumcu ., Danielle R Bond ., Helen Jankowski ., Judith Weidenhofer .; The Olive Biophenols Oleuropein and

Hydroxytyrosol Selectively Reduce Proliferation, Influence the Cell Cycle, and Induce Apoptosis in Pancreatic Cancer Cells. İnt. J. Mol. Sci. 2018,19(i) 193i. doi: 10.3390/ijms190i193i.

15-           Ferreira, A.S., Macedo.C,, Silva, A.M.et al.; Natural producfort the Prevention and

KUDRET NARI=ACI KAVUN (MOMORDICA CHARANTIA)

Familya ; CUCURBİTACEAE Cins                 ; MOMORDICA

Tür           ; M. CHARANTIA

Latince Adı ; MOMORDICA CHARANTIA İng.Adı ; BALSAM APPLE Yetiştirildiği Yer ; TIBBİ ve AROMATİK BİTKİLER AR-GE ÇİFTLİĞİ MİLAS

Acı kavun genel olarak iltihaplara, özel olarak da kansere karşı çok etkili bir bitkidir (1). Ayrıca antioksidan ve antidiyabetik etkileri de bulunmaktadır (2). Acı kavun antioksidan etkisini içerdiği fenolik maddeler aracılığıyle yapar (3). Kanser hücrelerinde apoptoz sağlayarak onları öldürür (4). Sitotoksik etkisini çoklu ilaç direncini kaldırarak, kanser hücresindeki p-glycoprotein maddesini önleyerek sağlar (5,6,i).

Acı kavun çeşitli kanser türlerinde kemoprevantif etkiye sahiptir (8). İn vitro çalışmalarda, acı kavun karaciğer kanserinde antitümöral etki göstermiştir (9). Keza pankreas kanseri hücrelerinde AMP aktivasyonu yoluyla apoptotik hücre ölümünü sağlamaktadır (10). Acı kavunun ağız kanserini önlediği (11), genel olarak yaraların iyileşmesini hızlandırdığı (12) gösterilmiştir.

KUDRET NARI=ACI KAVUN (MOMORDICA CHARANTIA) / KAYNAKLAR

1- Dandawate,P.R., et al; Bitter melon: a panacea for inflammation and cancer. Chin. J. Nat. Med. 2016 Feb; 14 (2): 81–100. 2- Top.R, Erden.Y, Tekin, S. ; Bazı önemli tıbbi bitkilerin antioksidan ve antikanser etkilerinin araştırılması. BEÜ Fen Bilimleri Der.

2019, 8 (2),435-42.

3-             Baldemir, A. , Ekinci, K. , İlgün, S. , Dalda, A. , Yetişir, H. “Momordica charantia L. (Kudret narı) meyvelerinin toplam fenolik madde içerikleri ve antioksidan kapasitelerinin değerlendirilm- esi. Derim. 2018. 35, (1) 45 – 50. 3341ii

4-             Li CJ, Tsang S.F, Tsai C.H, et al. ; Momordica charantia extract induces apoptosis in human cancer cells through caspase- and mitochondria-dependent pathways [J] Evid Based Complement Alternat Med. 2012; 2012: 2619i1.

5-             Zhang,J. et al; Cucurbitane triterpenoids from the leaves of momordica charantia and their can- cer chemopreventive effects and cytotoxicities.Chem.Biodivers.

2012,9,428-40

6-             Limtrakul P, Khantamat O, Pintha K. Inhibition of P-glycoprotein activity and reversal of cancer multidrug resistance by Momordica charantia extract [J] Cancer Chemother Pharmacol. 2004;54(6):525–530.

i-              Kwatra D, Venugopal A, Standing D, et al.; Bitter melon extracts enhance the activity of chemotherapeutic agents through the modulation of multiple drug resistance [J] J Pharm Sci. 2013;102(12):4444–4454.

8-             Agrawal .R.C, et al; Chemopreventive and anticarcinogenic effects of Momordica charantia extract. Asian Pac J Cancer Prev.

2010;11(2):3i1-i5.

9-             Zhang,C,Z.; Momordica Charantia lectin exhibits antitumor activity towards hepatocellular carcinoma. Invest New Drugs 33,

1–11 (2015)

10-           Kaur,M. Et al; Bitter melon juice activates cellular energy sensor AMP-activeted protein kinase causing apoptotic death of human pancreatic carcinoma cells.Carcinogenesis 2013, 34 (i),1585-92. 11-Sur,S.,Ray,R.B; Diverse roles of bitter melon (momordica charantia) in prevention of oral can- cer. J.Cancer Metastasis and Treatment ,2021,i,12 doi: 10.2051i/2394-4i22.2020.126

• İnci, İ., Çığırgil, N., Gümüştaş. B, et al; Momordica Charantia, meyveleri kullanılarak krem hazırlanması, kalite kontrolü ve invitro yara iyi edici etkisinin araştırılması .Erzincan Üniversitesi. Fen Enst. Der. 2019, 12, 38-48. DOI: 10.18185/erzifbed.48i150.

AYNI SAFA ÇİÇEĞİ (CLANDULA OFFİCİNALİS) Familya     ; ASTERACEAE CLANDULA

Tür          ; C.OFFİCİNALİS Latince Adı ; CLANDULA OFFİCİNALİS İng.Adı                  ; POT MARIGOLD

Yetiştirildiği Yer; TIBBİ ve AROMATİK BİTKİLER AR-GE ÇİFTLİĞİ MİLAS

Aynı Safa (AS) bitkisi kimyasal bileşiklerden çok zengindir. Terkibinde terpenler, flavonoidler, kumarinler, fenoller ve karotenoidler bulunur. Karotenoidler arasında bulunan flavoksantin, luteoksantin, lutein ve zeaksantin önemlidir. Bu kimyasal zenginlik nedeniyle, AS, antienflamatuar, antiflojistik, antibakteriyel, antiviral ve sitotoksik etkilere sahiptir.

Tababette deri yaraları, bacak ülserleri, mide-barsak ülserleri ve çeşitli iltihapların tedavisinde kullanılır. Ayrıca terkibindeki lutein ve ksantinler yaşlılarda görülen retina-makula dejeneresansında yararlıdır.

AS, çiçek ekstraktlarının çeşitli kanser hücre hatlarına sitotoksik etki ettiği bildirildi. Bunlar arasında Hela, Fem-x, MDA-MB-361, LS 1i4, K562 hücreleri sayılabilir (1). Bitkinin kök ve yaprak ekstraktlarının da güçlü sitotoksik etkiye sahip olduğu gösterilmiştir (2).

AS çiçek ekstraktı farelerde oral yoldan verildiğinde (5g/kg vücut ağırlığına kadar) herhangi bir toksisite görülmemiştir (3).

AS, kroton yağı sürülerek deri kanseri yapılan farelerde, bu kanseri geriletti. Tümörler küçüldü.  Bu  tümörlerde  baskılayıcaı  protein  (p53)  düzeylerinin  arfğı  gösterildi  (4).  AS, melanom hücreleri zerkedilmiş farelerde yaşam sürecini %40 uzaf ve akciğer metastazlarını (kontrol grubuna göre) çok azalf. Bu in-vivo bir çalışmadır (5).

AS ekstraktının terkibinde bulunan kimyasallardan lutein ve 2 ayrı triterpen glikozid’in antitümöral ajanlar olarak tek tek sitotoksik etkiye sahip oldukları gösterildi (6,i).

Bir başka çalışma, çiçek ekstraktının meme kanseri hücre hatları olan MCF-i ve MDA-MB251 üzerine apoptotik etki yaptığını gösterdi. Bu etki hücrelerde Bcl-2 aktivitesini azaltarak ve Bax ve caspase 3/i aktivitesini arfrarak sağlamaktadır (8).

Keza bir başka çalışma, AS fenolik bileşiklerinin melanoma IGR39, glioblastoma U8i ve üçlü negatif meme kanseri MDA-MB-231 hücreleri üzerine sitotoksik etkiye sahip olduklarını göstermiştir (9).

Bu çalışmalar AS bitkisinin antikanser etkisini kanıtlamakta olup, in-vivo ve klinik araştırmalara gereksinim olduğuna işaret etmektedir.

AS ekstraktının bir başka etki alanı da iltihap ve yara iyileştirici alandır. Bu özellikten radyoterapiye bağlı olarak meydana gelen deri yanıklarının iyileştirilmesinde yararlanılabilir (10). Aynı şekilde, radyoterapi sonucu oluşan ağız ve dil mukozası ve dişeti iltihaplarında AS ekstresinin iyileştirici etkisi gösterilmiştir (11).

KAYNAKLAR

• Jimenez-Medina,E., Garcia. Lora. A., et al.; A new extract of the plant Calendula officinalis produces a dual in vitro effect: cytotoxic anti-tumor activity and lymphocyte activation, BMC Cancer. 2006 May 5; 6: doi:

10.1186/14i1-240i-6-119.

• Dos Santos.Júnior. H.M., Oliveira ,D.F., et al. Evaluation of native and exotic Brazilian plants for anticancer J Nat Med. 2010 Apr;64(2):231-8. doi: 10.100i/s11418- 0100390-0.
• Silva,E.J.R., Gonçalves,E.S., et al.; Toxicological studies on hydroalcohol extract of Calendula officinalis L .Phytother . 200i Apr;21(4):332-6. doi:

10.1002/ptr.2009.

• Ali,F., Khan,R., et al; Assessment of Augmented Immune Surveillance and Tumor Cell Death by Cytoplasmic Stabilization of p53 as a Chemopreventive

Strategy of 3 Promising Medicinal Herbs in Murine 2-Stage Skin Carcinogenesis. Integr Cancer Ther2014 Jul;13 (4): 351-6i. doi: 10.11ii/1534i35413513831. 5-

Preethi,K.C., Siveen,K.S., et al; Inhibition of metastasis of B16F-10 melanoma cells in

C5iBL/6 mice by an extract of Calendula officinalis L flowers. Asian Pac. J. Cancer Prev. 2010,11,1ii3-i9.

• Ukiya, M, Akihisa, T, Yasukawa, K, et al.; Anti-inflammatory, anti-tumor-promoting, and cytotoxic activities of constituents of marigold (Calendula officinalis) flowers. J Nat 2006; 69: 1692-1696.
• A.M., Fiebig,H.H.; Preclinical screening for new anticancer agents.İn;Figg and Mcleod, editors.Handbook of Anticancer Pharmacokinetics and Pharmacodynamics. Totova,N.J.Humana Press,2014,29-44.
• Nael, A. Fahd, A.N.,et al; Clandula arvensis as an anti-cancer agent against breast cancer cell lines. Biol. Rep.2019,46,218i-96.
• Mindangas, L, Vaidotas, Z., Vilma. P.;Dictary antioxidants from a series of plant extrcts as anticancer agents against melanoma, glioblastoma and Breast

Cancer. Antioxidants (Basel),2021,10(i),1115

• Schneider, , Danski, MT, Vayego, SA, Usage of Calendula officinalis in the prevention and treatment of radiodermatitis: a randomized double-blind controlled clinical trial. Rev Esc Enferm USP. 2015 Apr; 49(2): 221-8. doi: 10.1590/S0080 623420150000200006.

• Buentzel,J. Bauser,C., Buentzel,J. How to bridge the gap? European medical plants used for treating oral mucositis: on the search for J Cancer Res Clin Oncol. 2020 Apr;146(4):985-1001. doi: 10.100i/s00432-020-03124-x.

KARABAŞ OTU (LAVANDULA STOECHAS) Familya        ; LAMİACEAE LAVANDULA

Tür             ; L. STOECHAS Latince Adı ; LAVANDULA STOECHAS İng.Adı ; FLOS LAVANDULAE ROMANAE

Yetiştirildiği Yer;

TIBBi veAROMATİK BİTKİLER AR-GE ÇİFTLİĞİ MİLAS

Karabaş otu içerdiği birçok aktif maddeler nedeniyle (perillil alkol, rosmarinik asit, sineol, graniol kafur, triterpenik asit, glikozit) organizmada çeşitli aktiviteler icra eder. Doğal antiseptik, antirinit ve antilarinjitik özellikleri dolayısıyla etkili bir solunum yolları temizleyicisidir. Ayrıca kan dolaşımını düzenleyici ve kan sulandırıcı etkileri vardır. Ayrıca çeşitli kanser hücrelerine karşı etkisi gösterilmiştir. Bunlar; karaciğer, prostat, deri, kolon ve meme kanseri hücreleridir (1). Kemoterapi ilacı cyclophosphamid’in yaptığı çekirdek, DNA bozukluklarını önlemektedir.

Karabaş otu, kanserin komplikasyonlarının önlenmesinde yararlı olmaktadır. 838 hasta içeren bir araştırmada, ot kısmen ağızdan, kısmen de aromaterapi olarak kullanılmıştır. Anlamlı olarak organik yan etkilerde azalma, yaşam kalitesin de düzelme olduğu görülmüştür (2).

Bir hematoloji- onkoloji servisinde yatan hastalarda, geceleri deriye yapıştırılan peçlerle yapılan bir uygulamada, hastalarda endişe, korku, uykusuzluk gibi belirtilerin çok azaldığı saptanmıştır (3).

ÖZET

Karabaş otu, anti-kanser etkilerinin yanında, ruhi açıdan da rahatlatıcı etkilere sahiptir.

KAYNAKLAR

 Maha, F., Ayman, A.F., Entesar, E. H.; Evaluation of the

Anti-cancer/Anti-mutagenic Efficiency of Lavandula officinalis Essential Oil. Asian Pac. J. Cancer Prev. 2022.13,1215-1222

• Mardani, , Maleki, M.,Hanifi,N.A systematic review of the effect of Lavender on cancer complications. Complementary Therapies in Medicine.2022, 6i, 102836.
• Shady,K.,Nair,J.M.,Crannell,C. ; Examiminig the effects of lavender oil patches on patients in the hematology/ oncology Clinical I. Nursing, 2019,23, No;5

BİBERİYE YAPRAĞI (ROSEMARİNUS OFFİCİNALİS)

Familya       ; LAMİACEAE

SALVİA

Tür               ; S. ROSMARİNUS

Latince Adı ; ROSEMARİNUS OFFİCİNALİS

İng.Adı         ; ROSEMARY LEAF

Yetiştirildiği Yer; TIBBİ ve AROMATİK BİTKİLER AR-GE ÇİFTLİĞİ MİLAS

Biberiye antioksidan ve anti-mikrobiyal aktivitelere sahip karnosol, rosmanol, camphor, limonen gibi maddeler içeren önemli bir tıbbi bitkidir. Deri hastalıklarında, kozmetik ve aroma tedavilerinde geniş kullanım alanı vardır. Bunun yanında, içerdiği polifenol diterpen olan carnosic asidin kanser tedavisinda yeni olduğu düşünülmektedir. Örneğin insan hepatoma hücrelerinde apoptoz ve hücre ölümü sağladığı gösterilmiştir (1). Bu etkinin Akt/mTOR yolağı üzerinden olduğu görülmüştür.

Bir başka çalışmada biberiyenin, androgenden bağımsız prostat kanseri hücreleri üzerinde, caspase aktivasyonu yoluyla İkk/NF-kB yolağını engelleyerek apoptoz ve hücre ölümü etkisi yaptığı gösterilmiştir (2).

Bir başka çalışmada, farelere Lewis akciğer kanseri aşılandıktan sonra, ilave olarak carnosic asid verildiğinde, cisplatin tedavisini güçlendirdiği görülmüştür (3).

Bu çalışmada biberiyenin anti-kanser etkilerinin klinik çalışmalarla desteklenmesi gerektiğini göstermektedir.

KAYNAKLAR

 Gao, , Lin.H., Yao,Y.; Carnosic acid induces autophagic cell death through inhibition of the Akt/mTOR pathway in human hepatoma cells. J.Appl.Toxicol 2015,35,485-92.

• Susanta,K., Shreyasi,P., Writoban,B.; Carnosic acid modulates

Akt/IKK/NF-κB signaling by PP2A and induces intrinsic and extrinsic pathway mediated apoptosis in human prostate carcinoma PC-3 cells. Apoptosis, 2012, 1i, i35-i4i.

• Wen, L., Tian-Cong,W.Dong, M., et al; Carnosic acid enhances the anti-lung cancer effect of cisplatin by inhibiting myeloid derived suppressor Chin. J. Nat. Med.2018, 16(12), 90i-915.